Upadek Rzymu
Przyczyny upadku Rzymu:
1.Biurokracja, korupcja, prywata urzędników, nieregularne spływanie podatków do Rzymu;
2. Kultura polityczna nowych elit nie dorównywała czasom Katonów, Scypionów, Cycerona itp. Należy także pamiętać o tym, że najczęściej ludzie nowi dochodzący do władzy bardziej żądni majątków i pieniędzy często powiększali je kosztem starych elit, która albo wymierała naturalnie, albo wykańczana była przez homines novi;
3. Wielka wędrówka ludów i najazdy na granice Imperium;
4. Kryzys gospodarczy - dewaloryzacja pieniądza, inflacja, brak taniej siły roboczej;
5. Wykruszanie się elit zdolnych do zarządzania Imperium, czy to w toku wojen, czy w wyniku przewrotów wewnętrznych. Ludzie, którzy powoli zastępowali poprzedników na szczytach władzy (należy pamiętać, że niektórzy cesarze byli nie-Rzymianami - Maksymin Trak), wywodzący się zazwyczaj z niższych szczebli społecznych, nie byli w stanie skutecznie poradzić sobie z narastającymi trudnościami w różnych dziedzinach;
6. Walki wewnętrzne o władzę, brak stabilności, wojny domowe;
7. Wylesianie i degradacja ziem mogły mieć wpływ na zmniejszanie się populacji i regres gospodarczy;
8. Zaprzestanie prowadzenia podbojów terytorialnych na rzecz obrony zdobytych terenów, co się z tym wiąże zmniejszenie napływu niewolników, którzy byli główną siłą roboczą w Imperium;
9. Rozszerzanie się chrześcijaństwa - Gibbon uważał, że chrześcijaństwo pojawiło się w Rzymie jako rodzaj "procesu gnilnego" wewnątrz Imperium i stało się główną przyczyną jego stopniowej dekadencji oraz upadku. Dzisiaj ten ciąg przyczynowy Gibbona został zaniechany, do czego przyczyniły się badania historyczne, kładące nacisk na czynniki gospodarcze i struktury klasowe;
10. Choroby - zarazy i spadająca dzietność powodowały generalnie kurczenie się sił Cesarstwa przy ciągle niezmienionych granicach;
11. Ołowiane rury, garnki i słodzik defrutum - ołów z ludzkiego organizmu jest usuwany bardzo powoli, gromadzi się przede wszystkim w kościach i krwi (a z nią wędruje do wszystkich narządów). Skutkami jego długotrwałego przyjmowania może być wiele chorób: arytmia serca, choroby nerek, anemia, niewydolność krążenia, która prawie zawsze prowadzi do śmierci;
12. Zbyt duża rozciągłość granic Imperium, zbyt mało oddziałów by móc utrzymać strefy buforowe;
13. Podział na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie - podwojenie biurokracji i brak stabilności.
